गर्भधारणेच्या काळात आई व बाळाच्या आरोग्यासाठी विविध चाचण्या आवश्यक असतात. यामध्ये सोनोग्राफी ही एक महत्त्वाची चाचणी आहे, जी गर्भाच्या विकासाचे निरीक्षण करण्यासाठी केली जाते. सोनोग्राफी म्हणजेच अल्ट्रासाऊंड चाचणी, जी पूर्णपणे सुरक्षित व वेदनारहित असते. गरोदरपणात सोनोग्राफी कधी करावी? तिचे फायदे, आणि कशासाठी ती केली जाते, याविषयी आपण अधिक माहिती घेऊया.
सोनोग्राफी म्हणजे काय?
सोनोग्राफी ही अल्ट्रासाऊंड तंत्रज्ञानाचा वापर करून गर्भाच्या अंतर्गत रचनेची प्रतिमा तयार करणारी चाचणी आहे. यामध्ये ध्वनिलहरींचा (sound waves) वापर केला जातो, ज्यामुळे गर्भाशय आणि गर्भ यांची स्पष्ट आणि डिटेल माहिती मिळते. सोनोग्राफी हि पोटाच्या आतून किंवा बाहेरून दोन्ही प्रकारे केली जाते.सोनोग्राफी करायला जाताना तुम्हाला उपाशी जाण्याची गरज नाही. तुम्ही नाष्टा, जेवण वगैरे करून जाऊ शकता.
गरोदरपणात सोनोग्राफी कधी करावी?
सामान्यतः गरोदरपणात सोनोग्राफी 4 मुख्य टप्प्यांवर केली जाते. प्रत्येक टप्प्यामध्ये सोनोग्राफी हि वेगवेगळ्या हेतूने केली जाते. ते आपण खाली बघू.
१.पहिली सोनोग्राफी दीड ते दोन महिन्यात केली जाते –
पहिली सोनोग्राफी गर्भधारणा झाल्यानंतर दीड ते दोन महिन्यात (6 ते 8 आठवड्यापर्यंत) निश्चित करण्यासाठी केली जाते.
का केली जाते ?
⇒ गर्भाशयात गर्भ विकसित होत आहे की नाही हे तपासण्यासाठी.
⇒ गर्भाचे ठिकाण योग्य आहे कि नाही हे बघण्यासाठी (गर्भ बाहेरची गर्भधारणा टाळण्यासाठी).
⇒ हृदयाचे ठोके चालू झाले आहेत का हे पाहण्यासाठी.
⇒ जुळे (twins) किंवा एकाहून अधिक गर्भ आहेत का हे जाणण्यासाठी.
२.दुसरी सोनोग्राफी तीन ते चार महिन्यात केली जाते –
ही सोनोग्राफी “NT स्कॅन” (Nuchal Translucency Scan) म्हणून ओळखली जाते.
का केली जाते ?
⇒ गर्भाचा आकार आणि वजन तपासण्यासाठी.
⇒ गर्भाचे मुख्य अवयव योग्यरित्या विकसित होत आहेत का ते पाहण्यासाठी .
⇒ गर्भामध्ये डाउन सिंड्रोम किंवा इतर अनुवांशिक विकारांचे लक्षण आहे का हे तपासण्यासाठी.
३.तिसरी सोनोग्राफी चौथ्या ते पाचव्या महिन्यात केली जाते –
ही “Detailed Anomaly Scan” किंवा “Level 2 Scan” म्हणून ओळखली जाते.
का केली जाते ?
- गर्भाचा शारीरिक विकास तपासण्यासाठी (जसे की डोके, हृदय, फुप्फुसे, हात, पाय, इ.).
- प्लेसेंटा (placenta) योग्य ठिकाणी आहे का हे तपासण्यासाठी.
- गर्भाशयात पुरेशी अम्निओटिक फ्लुइड (amniotic fluid) आहे का हे पाहण्यासाठी.
४.चौथी सोनोग्राफी सात ते आठ महिन्यात करतात –
या सोनोग्राफीला “Growth Scan” किंवा “Fetal Well-being Scan” म्हणतात.
का केली जाते ?
- गर्भाचा वजन योग्य पद्धतीने वाढत आहे का हे तपासण्यासाठी हि सोनोग्राफी केली जाते.
- गर्भाला पुरेसा रक्तप्रवाह मिळतो आहे का ते पाहण्यासाठी.
- गर्भाची स्थिती (पुढच्या डोक्याने आहे का उलट) ते आपण या सोनोग्राफीद्वारे बघतो.
सोनोग्राफीचे फायदे
- गर्भधारणेदरम्यान कोणतेही प्रॉब्लेम्स असतील तर ते लवकर ओळखता येतात.
- बाळाच्या हृदयाची गती, शारीरिक वाढ आणि आरोग्याचे अचूक निदान होऊ शकते.
सोनोग्राफी करताना लक्षात ठेवायच्या गोष्टी
- डॉक्टरांचा सल्ला घ्या: सोनोग्राफी नेहमी डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसारच करा. गरज नसताना वारंवार सोनोग्राफी टाळावी.
- सुरक्षितता :सोनोग्राफी पूर्णपणे सुरक्षित आहे आणि बाळ किंवा आईसाठी कोणताही धोका नाही.
- तपशीलवार अहवाल: सोनोग्राफीचा रिपोर्ट वेळेत मिळवून डॉक्टरांना दाखवा.
समारोप –
गर्भधारणेदरम्यान सोनोग्राफी ही बाळाच्या आणि आईच्या आरोग्यासाठी अत्यावश्यक चाचणी आहे. या लेखामधून आप गरोदरपणात सोनोग्राफी कधी करावी? याबद्दल जाणून घेतले. डॉक्टरांच्या मार्गदर्शनाखाली वेळोवेळी सोनोग्राफी करून गर्भाच्या विकासाची माहिती मिळवावी. या चाचणीमुळे गर्भधारणेसंबंधीच्या संभाव्य जटिलता लवकर समजू शकतात, ज्यामुळे वेळेत उपचार करता येतात. त्यामुळे सर्व गर्भवती महिलांनी आपल्या गर्भधारणेच्या काळातील सर्व टेस्ट्स वेळेवर करून घेतल्या पाहिजेत म्हणजे बाळाची वाढ योग्यरीतीने होते आहे कि नाही ते आपल्याला समजेल आणि कोणते प्रॉब्लेम्स असतील तर त्यान्ची हि माहिती आपल्याला मिळेल. अधिक आरोग्यविषयक माहिती वाचण्यासाठी आरोग्य मंत्र 24 ला पुन्हा भेट नक्की द्या.
(टीप: वरील माहिती ही फक्त सामान्य माहितीतला दिलेली आहे. कोणतीही आरोग्यविषयक समस्या असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा )
लेख पूर्ण वाचल्याबद्दल खूप खूप धन्यवाद !!!!!!!!
